Samolot szkolny Avro 621 „Tutor” powstał w zakładach Avro w drugiej połowie 1929 roku, jako następca przestarzałych maszyn Avro 504 N, będących głównym filarem szkolenia lotniczego w RAF. W czerwcu 1930 roku po wyprodukowaniu krótkiej serii maszyn (11 sztuk) z silnikiem Armstrong Siddeley III C o mocy 155 KM, zdecydowano, żeby w następnych maszynach zastosować mocniejsza jednostkę napędową, wybór padł na 7-cylindrowy silnik Lynx IVC o mocy 240 KM. Samolot Avro 621 „Tutor” po wprowadzeniu do eksploatacji w RAF uznano za maszynę bardzo udaną, posiadającą doskonałe właściwości podczas wykonywania figur akrobacyjnych.

„Tutor” w Wielkiej Brytanii używano jako podstawowej maszyny szkolnej do 1939 roku. Łącznie RAF użytkował 363 samoloty Avro 621 „Tutor”. „Tutor” został również zaprezentowany na Salonie Lotniczym w Paryżu w 1934 roku, podczas którego wytwórnia Avro otrzymała wiele ofert zakupu. Avro 621 został sprzedany lotnictwu wojskowemu : Iraku, Chin, Kanady, Grecji, Danii i RPA. Łączna produkcja „Tutora” zamknęła się liczbą  855 egzemplarzy z czego w Wielkiej Brytanii zbudowano 795 maszyn, a na podstawie licencji w RPA 57 maszyn i w Danii 3 egzemplarze.

W Polsce

W 1934 roku na terenie Wielkiej Brytanii przebywała polska misja wojskowa, która miała na celu pozyskanie dla polskiego lotnictwa wojskowego nowoczesny samolot szkolny. Komisja wojskowa pod kierownictwem mjr. pil. Bolesława Stachonia postanowiła zakupić licencję na samolot Avro 621 „Tutor” uważanego wówczas w Europie za bardzo dobry samolot szkolno-treningowy. Ponadto komisja stwierdziła, że Avro 621 „Tutor” będzie posiadał lepsze osiągi niż PWS-16.

Produkcję maszyn Avro 621 „Tutor” zlecono Podlaskiej Wytwórni Samolotów w Białej Podlaskiej, w celu zapoznania się z nową konstrukcją i technologią wykonania zakupiono egzemplarz wzorcowy (niektóre źródła podają, że zakupiono dwa egzemplarze), a także skrzydła drewniane od maszyny o podobnych wymiarach (oryginalny „Tutor” posiadał skrzydła metalowe budowane w skomplikowanej technologii, których budowa nie była by możliwa w PWS). Konstruktorzy pod kierownictwem inż. Antoniego Uszackiego opracowali dokumentację fabryczną. W maszynie licencyjnej oprócz wspomnianego płata, który otrzymał zmodyfikowane zaokrąglone końcówki, zastosowano w miejsce silnika AS Lynx IVC o mocy 240 KM, jednostkę napędową polskiej produkcji Skoda-Wright J5B „Whirlwind” o mocy 220 KM, ponadto zamontowano amortyzatory polskiej produkcji Avia.

Wprowadzono również zmiany w zawieszeniu silnika i instalacji paliwowej. Produkcje zmodyfikowanego „Tutora” oznaczonego w Polsce jako PWS-18 rozpoczęto w 1936 roku i po zbudowaniu czterdziestu egzemplarzy w 1937 roku produkcję przerwano, gdyż wytwórnia PWS uzyskała kontrakt na budowę samolotów PWS-26. Samoloty PWS-18 otrzymały w ewidencjo wojskowej numer 80 (od 80-1 do 80-40).

Maszyny PWS-18 eksploatowano w Szkole Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, a także w eskadrach szkolnych i treningowych w pułkach lotniczych m.in. w eskadrze treningowej 4 P.L i 1 P.L. Samolot PWS-18 swoimi osiągami nie przewyższał maszyn PWS-16 czy PWS-26 jak pierwotnie zakładano, lecz poznanie jego technologii i konstrukcji wydatnie przyczyniło się do ulepszenia maszyn PWS-16 bis. Samoloty PWS-18 pozostawały w użyciu do wybuchu wojny w 1939 roku.

Malowanie

Maszyny PWS-18 malowano całkowicie na kolor zielonooliwkowy. Oznaczenia producenta malowano kolorem białym w górnej części statecznika pionowego. Numery ewidencyjne malowano na kolor czerwony. Szachownice umieszczono na dolnych i górnych częściach płata i stateczniku pionowym. Numery taktyczne i godła eskadr malowano w środkowej części kadłuba tuż za druga kabiną.

Konstrukcja

Mieszana, kryta płótnem, kadłub kratownicowy spawana z rur chromomolibdenowych. Skrzydła drewniane, kabiny załogi odkryte. Podwozie stałe. Zbiornik paliwa na 150 litrów. Napęd 9-cylindrowy silnik gwiazdowy Skoda-Wright „Whirlwind J5B” o mocy 220 KM. Uzbrojenie: istniała możliwość zainstalowania 1 k.m kal. 7,7 mm.

Źródła

• www.awiacja.republika.pl
• www.airwar.ru/enc/other1/pws18.html
• T. Chwałczyk, A. Glass „Samoloty PWS” WKiŁ 1990
• T. Chwałczyk „Podlaskie skrzydła” KAW Rzeszów, 1985
• T. Królikiewicz „Wojskowe samoloty szkolne 1918-1939” WKiŁ 1988 „Lotnictwo z szachownicą” nr 5

Prawa autorskie

Autor artykułu:  Michał Szczepański