Projekt samolotu treninowego BM-3, który powstał równocześnie z projektem BM-2, nie został zrealizowany. Opracowano bowiem nowy projekt z uwzględnieniem doświadczeń uzyskanych podczas realizacji samolotu BM-2 i BM-4b. Zbudowany zgodnie z nowym projektem samolot BM-5a (również pod kierunkiem inż. Ryszarda Bartla) dokonał pierwszego lotu 27 lipca 1928 roku. Budowę samolotów seryjnych rozpoczęto w 1929. Zbudowano łącznie 60 samolotów, z czego 20 w wersji BM-5a z silnikiem Austro-Daimler o mocy nominalnej 162 kW, 20 BM-5b z silnikiem SPA-6A o mocy startowej 169 kW oraz 20 BM-5c z silnikie Hispano-Suiza 8Fb o mocy nominalnej 220 kW. Różnorodność ta wynikała z posiadanych wówczas zapasów silników. Jednak z powodu ich zużywania się PZL w Warszawie przystosowały samolot do gwiazdowego silnika Wright Whirlwind J-5 o mocy nominalnej 162 kW, a warsztaty Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie przerobiły 20 samolotów. Samoloty te oznaczone BM-5d były w eksploatacji do 1939 roku. Miały one powiększone ustrzenie pionowe. Samolot BM-5 miał konstrukcję zbliżoną do BM-4.  Była ona drewniana pokryta częściowo płótnem, częściowo sklejką. Skrzydła górne i dolne miały takie same gabaryty i były wyposażone w lotki na każdym skrzydle. Kadłub był kryty sklejką, w przedniej części blachą duralową. Poszczególne wersje różniły się – jak wyżej wspomniano – silnikami oraz szczegółami konstrukcyjnymi (w szczególności usytuowaniem chłodnicy oraz podwoziem). BM-5 był malowany na ciemny kolor oliwkowozielony. Osłona silnika miała barwę naturalnego duratu z charakterystycznymi śladami polerowania. Szachownice położone były pośrodku każdego skrzydła. Samoloty używane w Szkole Podchorążych Lotnictwa miały błękitną środkową część górnej powierzchni górnego płata oraz błękitny statecznik pionowy. Nosiły typowe oznaczenia liczbowe i literowe. W ewidencji wojskowej samolot był oznaczony 53. Rysunki przedstawiają: a – prototyp BM-5a, b – samolot BM-5b, c – samolot BM-5c oraz d – wersję BM-5d ze Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie. 

Bartel BM-5

Źródła

  • "Wojskowe samoloty szkolne 1918-1939", Tadeusz Królikiewicz, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności