Lotnictwo wojskowe zamówiło w 1926 roku w Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów Samolot dwa prototypy samolotów szkolnych: jeden przeznaczony do wstępnego szkolenia i drugi do szkolenia przejściowego. Prototyp samolotu do wstępnego szkolenia BM-2, zaprojektowany przez zespół pod kierunkiem inż. Ryszarda Bartla dokonał pierwszego lotu w grudniu 1926r., a w rok później oblatana została jego ulepszona wersja BM-4b. Samolot wszedł do produkcji seryjnej pod oznaczeniem BM-4a. Zbudowano 22 samoloty napędzane silnikami rotacyjnymi Gnome Rhone o mocy 59 kW. Samoloty te następnie zmodyfikowano. Otrzymały nowe podwozie z amortyzacją olejowo-powietrzną, kompensację lotek i ustrzenie pionowe o zwiększonej powierzchni. Niektóre przyrządy pokładowe usytuowano na słupkach komory płatów. Powstało również kilka prototypowych wersji z innymi silnikami. Wersja wyposażona w silnik PzInż Waltera Junior o mocy 88 kW (lub De Havilland Gipsy III o mocy 96 kW) weszła do produkcji seryjnej pod oznaczeniem BM-4h. W Podlaskiej Wytwórni Samolotów zbudowano 50 egzemplarzy, które używane były w wojskowych szkołach lotniczych, a następnie w 1936 roku przekazano je do ośrodków Wojskowego Przysposobnie Lotniczego oraz do aeroklubów. Wcześniej zostały wycofany samoloty BM-4a. Samolot był dwupłatem o konstrukcji drewnianej. Dzwudźwigarowe płaty kryte były częściowo sklejką, częściowo płótnem. Lotki były na dolnym i górnym płacie. Skrzydła górne i dolne miały te same gabaryty (dlatego rozpiętość dolnego płata była większa). Samolot malowany był na ciemny kolor oliwkowozielony. Metalowa osłona silnika miała barwę naturalnego duralu. Samoloty miały szachownice usytuowane w połowie skrzydeł. W wersji BM-4h umieszczano je na końcach skrzydeł. Samoloty używane w Szkole Podchorążych Lotnictwa miały środkową część górnego płata i statecznik pionowy w kolorze błękitnym. Samolot był oznaczony w ewidencji wojskowej numerem 33. Rysunek a przedstawia samolot w wersji BM-4a ze Szkoły Podchorążych w Dębilinie, rys. b – BM-4a po modyfikacje, rys. c – BM – 4h (numer ewidencyjny 33-40) ze Szkoły Podchorążych w Dęblinie.

Bartel BM-4

Źródła

  • "Wojskowe samoloty szkolne 1918-1939", Tadeusz Królikiewicz, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności